Komt het ooit nog goed met de Itterse Weerd?

19 maart 2013

De Itterse Weerd is het natuurgebied bij "de Kojl" waar je 's winters heerlijk kon schaatsen en waar de vissers hun sport konden uitoefenen. Daar waar de natuur zijn gang kon gaan. De Dorpsraad houdt hier al sinds jaar en dag de vinger aan de pols maar vraagt zich intussen af of het met de Itterse weerd nog wel goed komt.

In 2009 is door onderzoek van de Dorpsraad vastgesteld dat de Itterse weerd met een oppervlakte van 63 ha na afgraving bijna het hele jaar onder water zou staan en door de aangelegde drempel bij Geulle zou dat zelfs het hele jaar het geval zijn. Die drempel moest er komen omdat anders in het Vlaamse achterland de grondwaterstand enkele centimeters zou dalen en daardoor enkele orchideeën konden verpieteren.

Nieuwe plannen

Van de ontwikkeling van een natuurgebied in de Itterse weerd kon geen sprake meer zijn. De overheid heeft dit uiteindelijk ook erkend en in september 2010 een nieuw ontwerp gepresenteerd waarna het lang stil bleef.

Een jaar later in september 2011 komt wéér een nieuw ontwerp dat er nog vreemder uitziet dan het eerste vanwege de nog diepere afgraving met nog meer stilstaand water. Bovendien wordt in de Itterse Weerd 300.000 ton minder grind gewonnen en dat verlies wordt meer dan ruimschoots gecompenseerd door het graven van een nieuwe recreatievijver waar 750.000 ton grind uit komt en dat werd gebracht als “goed nieuws”. De Dorpsraad heeft jaren geleden al gevraagd om een recreatievijver aan te leggen in de dekgrondberging van Itteren maar dat kon niet. Nu kan dat ineens wel en ook nog buiten het plangebied. De dekgrond van de recreatievijver gaat naar de dekgrondberging in Borgharen omdat daar een tekort aan grond is. Men komt blijkbaar grind en grond tekort.

Dat is een vreemd verhaal dat grote vraagtekens en argwaan oproept.

Waarom wordt er in de Itterse weerd 300.000 ton minder gewonnen?
Waarom moet dat met een veelvoud aan grind gecompenseerd worden met een recreatievijver?
Waarom is er een tekort aan grond?

De belangrijkste vraag is echter waarom krijgt de Itterse weerd zo’n onnatuurlijke vorm met een grote plas stilstaand water, daarnaast een diepere geul en verder een hoger gelegen deel. Op deze vraag wordt nietszeggend geantwoord en er moet gewacht worden op de vergunningen waar dan eventueel bezwaar tegen gemaakt kan worden.

Dan in december 2012 ontvangt de Dorpsraad een anoniem rapport dat van het nieuwe plan gehakt maakt. De anonieme schrijver heeft zelf een plan opgesteld; dat ziet er goed uit en lijkt heel erg op het mooie plaatje dat destijds beloofd is. Het schijnt dat de anonieme schrijver weet heeft van zaken waar de Dorpsraad alleen maar vage vermoedens van heeft.

In het overleg van de Klankbordgroep Borgharen-Itteren van 29 januari jl. wordt een verwoede maar vergeefse poging gedaan om het anonieme plan inhoudelijk te bespreken. De reden om het plan niet te bespreken is dat het anoniem is en dat het plan bestuurlijk al is afgekaart. Dit is een grote teleurstelling.

Enkele dagen later wordt de Dorpsraad door de Maaswerken alsnog uitgenodigd voor een nadere toelichting.

Hier de belangrijkste aspecten van dat gesprek.

In de jaren vijftig is veel meer ontgrind dan de huidige afmetingen van het grindgat doen vermoeden. Daarnaast is er blijkbaar ook een fout gemaakt bij de berekening van de hoeveelheid te winnen grind. Zelf denk ik dat het grindgat oorspronkelijk 2 tot 3 keer groter is geweest dan wat er nu nog van over is; daar is door de Dorpsraad tijdens inspraakrondes ook melding van gemaakt.
Het gat is in de loop der jaren aangevuld met materiaal van elders maar ook hoogwaters hebben hieraan bij gedragen. Een deel van die aanvulling is chemisch verontreinigd. Met dat deel gebeurt niets; het wordt ingepakt en blijft zitten! De toenmalige gemeente Itteren heeft het grindgat als stortplaats gebruikt; in die jaren kon iedereen ook van buiten de gemeente daar zijn rommel dumpen. Door de Dorpsraad is daar destijds bij de inspraak voor de Grensmaasplannen op gewezen; dit komt verderop nog ter sprake.
De grote oppervlakte die nu al is afgegraven en altijd onder water staat is niet volgens de verleende vergunning maar wel volgens het contract dat Maaswerken met het Consortium Grensmaas heeft afgesloten. De vergunning is inmiddels aangepast. Blijkbaar worden fouten gecorrigeerd door de regels aan te passen.
De Maaswerken heeft een onderzoek laten uitvoeren om de drempel in Geulle aan te passen zodat bij laagwater de Maas toch een snelstromende rivier blijft, er geen algenbloei meer ontstaat en de afgravingen langere droog blijven. Op basis van dit rapport concludeert de Maaswerken dat de ruimte zo beperkt is dat het niet de moeite loont hiermee door te gaan.
De Dorpsraad heeft dit rapport inmiddels ook gelezen en komt tot een heel andere conclusie namelijk dat door een aanpassing van de drempel de Maas bij laagwater weer voldoende stroming zal hebben. Men kan hierbij de vraag stellen wat belangrijker is: enkele orchideeën of een vrij afstromende rivier.

Milieu effect rapportage

Eind februari maakt GS via een kennisgeving bekend dat GS al beslist heeft dat er voor de aanpassing van de Itterse Weerd geen milieueffectrapportage en dus geen MER-plicht noodzakelijk is. Alleen diegene die rechtstreeks in zijn belangen wordt geschaad kan bezwaar maken. De Dorpsraad vindt dat Itteren hiervan nadeel zal ondervinden en zal dus bezwaar aantekenen.

Zoals hierboven al vermeld is een deel van de weerd verontreinigd. In 2002 is een “Advies voor Richtlijnen voor het MER-onderzoek” opgesteld. Hierin is inspraakreactie nr. 66 van de Dorpsraad opgenomen die melding maakt van een puntverontreiniging in de Itterse weerd. In het Advies voor Richtlijnen enz. wordt de vraag gesteld of hiermee rekening moet worden gehouden.

In het MER-rapport van 2003 wordt die melding van Itteren niet meer genoemd. In dat rapport staat overigens wel dat puntverontreinigingen in het te vergraven gebied gesaneerd moeten worden zoals bijvoorbeeld in Borgharen gebeurd is. De vraag kan hierbij gesteld worden wat er gebeurd zou zijn als de dorpsraad in 2009 er niet op gewezen had dat de weerd altijd onder water zou komen te staan. Dan was die puntverontreiniging ook aan het licht gekomen en had er alsnog gesaneerd moeten worden. Nu gebeurt dit dus blijkbaar niet.

Of dit juridisch allemaal klopt is een grote vraag; in ethisch opzicht is wat de overheid hier bekokstooft verwerpelijk te noemen.

Conclusie

Omdat de melding van de Dorpsraad in 2002 over de puntverontreiniging niet onderzocht is en omdat in het ontwerp fouten zijn gemaakt dreigt er nu iets tot stand komen wat van de Itterse weerd een gedrocht zal maken. Het nieuwe plan gaat mank als gevolg van deze fouten en de komende vijftig jaar kan de natuur daar ook niets van maken. Het lijkt in de verste verte niet op wat ooit beloofd is.

Uit dit alles zou ook de conclusie getrokken kunnen worden dat het Consortium Grensmaas en de overheid elkaar in een wurggreep houden en dat de overheid aan de Vlaamse leiband loopt.

Sander Bastings

Lid van de dorpsraad Itteren